Kishan so‘zini tushuntirishga hojat yo‘q, deb o‘ylayman. Shu onda barchamizning ko‘z o‘ngimizga mahkum va mahbuslarning qo‘l-oyoqlariga solinadigan zil-zambilday og‘ir zanjirlar kelgani, shubhasiz. Bu ularning qochib ketmasligi maqsadida qilingani aniq. Biz bugun fikr yuritadigan kishan so‘zlarning ma’nosi ham aynan shunday. Bu vaziyatda biz og‘zimizdan chiqayotgan gaplar bilan erkinligimizga qo‘shib, baxt, omad, daromad, mehr-muhabbatga bo‘lgan haqqimizni cheklab qo‘yamiz.
«Qo‘limdan kelmaydi»;
«Men buni qilolmayman»;
«Buning iloji yo‘q»;
«Imkonim yo‘q»;
«Va’da berolmayman»;
«Menga bog‘liq emas»;
«Menga/bizga yo‘l bo‘lsin»;
«Hali mavridi emas»;
«Buni o‘zimga ep ko‘rmayman»;
«Menga ko‘p narsa kerak emas»;
«Bunday mas’uliyatni bo‘ynimga ololmayman».
Ushbu so‘zlarni kun davomida necha marta takrorlashimiz haqida hech o‘ylab ko‘rganmisiz? Aslida, bu Koinotga doimiy ravishda uzatadigan va o‘zimizga qaytib keladigan xabar ekanligi bizni ko‘p ham o‘ylantirmaydi. «Qo‘limdan kelmaydi», «Qanday bo‘larkin?» deb boshlangan ish, albatta, omadsizlikka yuz tutadi, ishonchsizlik, muvaffaqiyatsizlikka olib keladi. Keyingi bosqichda bizda o‘sha ishonchsizlik bilan bo‘lsa-da, qilingan urinishlar, harakatlarni ham qilmay qo‘yamiz. Natijada, stagnatsiya holatiga tushamiz, maqsadsiz, nursiz kunlar og‘ushida qolamiz.
Bundan tashqari, nemis olimi, psixoterapevt Nossrat Pezeshkian kishan so‘zlar insonni turli kasalliklarga “dasturlashi”ni bir qator tadqiqotlar orqali isbotladi.
- “Hammasi bo‘g‘zimga keldi”, “Shuni ko‘rsam/eshitsam, ko‘nglim ayniydi” – asabiy zo‘riqish, nevrologik kasalliklar.
- “Hamma narsa meni bo‘ynimda!” – osteoxondroz.
- “Shu hayotdan to‘yib ketdim”, “O‘lay agar, hammasidan charchadim” – saraton kasalliklari.
- “Shu odamni orqam ko‘tarmaydi/hazm qilolmayman” – oshqozon yarasi.
- “Bu bola qonimni ichadi” – qon kasalliklari.
- “Uning gaplari yuragimni teshib o‘tdi”, “Yuragim yorilay dedi” – yurak kasalliklari.
- “Ovozingni o‘chir, eshitmay seni!” – eshitish qobiliyatining pasayishi.
- “Boshimni qotirmang”, “Sabr kosam to‘ldi” – depressiya.
Shunday ekan, nutqingizdagi kishan so‘zlardan halos bo‘ling, og‘zingizdan chiqayotgan jumlalarga e’tibor qarating.
